ankara-kars demiryolu ne demek?

Ankara - Kars demiryolu, Türkiye'nin başkenti Ankara'yı sınır şehri Kars'a bağlayan TCDD'ye ait konvensiyonel demiryolu hattıdır.

Demiryolu hattı Cumhuriyet Dönemi'nde devlet eliyle inşa edilen ilk demiryolu hattıdır. Hattın inşasına ilk devlet demiryolları şirketi olan Chemins de fer d'Anatolie Baghdad / Anadolu - Bağdat Demiryolları (CFAB) Şirketi başlamış, Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları (TCDD) (o zamanki adıyla Devlet Demiryolları Umum Müdürlüğü) ise inşaatı tamamlamıştır. Ankara'dan başlayan hat Kırıkkale, Yozgat, Nevşehir, Kayseri, Sivas, Erzincan ve Erzurum illerinden geçerek Kars'ta sonlanmaktadır.

Demiryolu hattında özellikle günümüzde yerli ve yabancı turistler arasında popülerliği giderek artan Doğu Ekspresi ve Turistik Doğu Ekspresi seferleri yapmaktadır.

Demiryolu hattının elektrikli ve elektriksiz kısımları ile elektrifikasyon işlemi devam eden kısımları bulunmaktadır. Ankara Garı - Kayseri Garı - Bedirli ve Çetinkaya - Divriği arasındaki kısımlar elektriklidir. Bedirli - Sivas Garı - Bostankaya - Tecer - Yeni Kangal - Çetinkaya kesimiyle Hanlı - Bostankaya ve Tecer - Kangal varyantlarında elektrifikasyon çalışmaları devam etmektedir. Divriği - Kars Garı arasındaki hat ise elektriksizdir.

Demiryolu hattı üzerindeki Yerköy Tren İstasyonu'nun kuzeyinde inşa edilen Yerköy YHT Garı ile Sivas'ın Yıldızeli ilçesinde yer alan Yıldızeli YHT Garı arasında Ankara - Sivas yüksek hızlı demiryolu inşa çalışmaları devam etmektedir.

Kars Garı'nın biraz ilerisinden başlayarak Ardahan'ın Çıldır ilçesinde yer alan Aktaş Sınır Kapısı (Gürcistan - Türkiye Sınırı) yakınlarındaki Karakale mevkiinde Türkiye Cumhuriyeti sınırlarından çıkan Bakü - Tiflis - Kars demiryolu hattı 2017 yılında hizmete girmiştir. Demir İpek Yolu olarak da adlandırılan bu hat, İstanbul Boğazı'nı geçen Marmaray Tüneli ile birlikte, Pekin'den Londra'ya alternatif ve kesintisiz bir demiryolu bağlantısı sağlanmıştır. Demiryolu, Ankara - Kars demiryolu hattı aracılığıyla Türkiye'nin diğer demiryolu hatlarıyla bağlantılıdır.

Ankara - Kars demiryolu, İstanbul-Haydarpaşa - Ankara demiryoluyla Eskişehir, Bilecik, Sakarya, Kocaeli ve İstanbul'a bağlanmaktadır. Bununla birlikte Çetinkaya, Kalın, Boğazköprü ve Irmak'taki müselleslerden başlayan demiryolu hatlarıyla Malatya, Samsun, Adana, Zonguldak gibi birçok şehirle de bağlantısı mevcuttur. Hattın gelecekte Kars - Iğdır - Nahçıvan demiryolu aracılığıyla Iğdır üzerinden Nahçıvan'a bağlanması planlanmaktadır.

Demiryolu hattının devamı niteliğinde olan ve Kars Garı'ndan başlayarak Kars'ın Akyaka ilçesinde yer alan Doğukapı Tren İstasyonu'ndan sonra Türkiye Cumhuriyeti sınırlarından çıkarak Ermenistan'a geçen Kars - Gümrü - Tiflis demiryolu hattında, sınırın 1993 yılından beri kapalı olması sebebiyle, Akyaka Tren İstasyonu'ya kadar yolcu ve yük taşımacılığı yapılmaktadır.

Tarihçe

Demiryolu hattının Doğukapı - Kars Garı - Sarıkamış arasındaki bölümü 1894 - 1899 yılları arasında Kars, Rus toprağıyken (Kars Oblastı) Transkafkasya Demiryolu (ZZhD) Şirketi tarafından Transkafkasya Demiryolu hattı için Rus hat açıklığı (1524 mm) ile inşa edilmiş ve 1899 yılında hizmete girmiştir. Hattın Sarıkamış - Erzurum arasındaki kısmı ise I. Dünya Savaşı sırasındaki Rus işgali döneminde Rus İmparatorluk Ordusu tarafından metre hat açıklığı (1000 mm) ile inşa edilmiştir. 1920 yılında imzalanan Gümrü Antlaşması ile Türkiye Kars ve çevresini tekrar ele geçirmiş ve 1927 yılında bölgede bulunan Transkafkasya Demiryolu'na ait demiryolu hatlarını satın almıştır.

Osmanlı İmparatorluğu Dönemi'nde Chemins de Fer Ottomans d'Anatolie / Osmanlı Anadolu Demiryolları (CFOA) Şirketi tarafından Ankara Garı'na kadar demiryolu hattı inşa edilmişse de ülkenin doğusuna bir demiryolu hattı inşa etmek, Bağdat Demiryolu'nun fikir babası olan Wilhelm von Pressel'in de öngördüğü gibi, hem ekonomik hem de siyasi sebeplerle mümkün olmamıştır. Ancak I. Dünya Savaşı sırasında Kızılırmak'ın stratejik öneminden faydalanmak amacıyla Irmak'a kadar dar hat açıklığında bir demiryolu hattı inşa edilmiş, bu hat Kurtuluş Savaşı sırasında Yahşihan'a kadar uzatılmıştır. İnşa edilen bu demiryolu hattı Ankara - Kars demiryolu hattının öncülüdür.

Hükûmet, 23 Mart 1924 tarihinde yayımlanan 499 sayılı Kanun ile Ankara ile Kars arasında bağlantı sağlanması ve dar hat açıklığı ile inşa edilmiş mevcut demiryolu hatlarının standart hat açıklığı (1435 mm) ile yeniden inşa edilmesi konusunda yetkilendirilmiştir. Hattın inşaatını ilk devlet demiryolları şirketi olan Chemins de fer d'Anatolie Baghdad / Anadolu - Bağdat Demiryolları (CFAB) Şirketi üstlenmiş ve hattın Ankara - Yahşihan - Yerköy arasındaki kısmı 1925 yılında, Yerköy - Kayseri Garı arasındaki kısmı ise 1927 yılında hizmete girmiştir. Hattın Kayseri - Sivas Garı arasındaki kısmı ise TCDD (o zamanki adıyla Devlet Demiryolları Umum Müdürlüğü) tarafından inşa edilerek 1930 yılında hizmete girmiştir. Hattın Anadolu Yaylası'nda inşa edilmesi birçok mühendislik sorununa sebep olmuş, bu sorunları aşmak amacıyla inşa edilen tünellerin toplam uzunluğu ise 4 km.yi bulmuştur.¹ Hattın Sivas - Erzurum arasındaki kısmı ise 1935 - 1939 yılları arasında inşa edilmiş ve Erzurum - Kars arasındaki mevcut demiryolu hattı ile bağlantı sağlanmıştır. Erzurum - Kars arasındaki mevcut hat 1949 - 1961 yılları arasında TCDD tarafından standart hat açıklığı ile yeniden inşa edilmiştir. Hat üzerinde, belirli yerlerde mesafeleri kısaltmak ve ulaşımı hızlandırmak adına iki adet varyant inşa edilmiştir. Her iki varyant da Sivas il sınırları içinde olup bunlardan ilki Hanlı ile Bostankaya arasındaki Hanlı - Bostankaya varyantı'dır ve 1994 yılında hizmete girmiştir. Diğeri ise Tecer ile Kangal arasındaki Tecer - Kangal varyantı'dır. İnşasına 1974'te başlanan varyant, maddi ve coğrafi zorluklar nedeniyle ancak 2010'da hizmete girebilmiştir. Bu varyant üzerinde bulunan Deliktaş Demiryolu Tüneli, Türkiye'nin en uzun konvansiyonel demiryolu tünelidir.

Hattın Kısımları ve Açılma Tarihleri

<table> <thead> <tr class="header"> <th>Güzergâh</th> <th>Mesafe</th> <th>Hizmete Giriş Yılı</th> <th>Açıklama</th> </tr> </thead> <tbody> <tr class="odd"> <td><a href="Kars_Garı" title="wikilink">Kars Garı</a> - <a href="Sarıkamış_Tren_İstasyonu" title="wikilink">Sarıkamış</a></td> <td></td> <td><center> 1894 – 1899</td> <td><a href="Kars_(il)" title="wikilink">Kars</a>, <a href="Rus_İmparatorluğu" title="wikilink">Rus</a> toprağıyken <a href="Rus_hat_açıklığı" title="wikilink">Rus hat açıklığında</a> inşa edilmiştir.</td> </tr> <tr class="even"> <td>Sarıkamış - <a href="Erzurum_Garı" title="wikilink">Erzurum Garı</a></td> <td></td> <td><center> <a href="I._Dünya_Savaşı" title="wikilink">I. Dünya Savaşı</a> sırasında</td> <td><a href="Rus_İmparatorluğu" title="wikilink">Rus</a> işgali sırasında <a href="Rus_İmparatorluk_Ordusu" title="wikilink">Rus İmparatorluk Ordusu</a> tarafından <a href="Dar_hat_açıklığı" title="wikilink">dar hat açıklığında</a> inşa edilmiştir.</td> </tr> <tr class="odd"> <td><a href="Ankara_Garı" title="wikilink">Ankara Garı</a> - <a href="Irmak_Tren_İstasyonu" title="wikilink">Irmak</a></td> <td></td> <td><center> <a href="I._Dünya_Savaşı" title="wikilink">I. Dünya Savaşı</a> sırasında</td> <td>Dar hat açıklığı </center></td> </tr> <tr class="even"> <td>Irmak - <a href="Yahşihan_Tren_İstasyonu" title="wikilink">Yahşihan</a></td> <td></td> <td><center> <a href="Türk_Kurtuluş_Savaşı" title="wikilink">Kurtuluş Savaşı</a> sırasında </center></td> <td>Dar hat açıklığı</td> </tr> <tr class="odd"> <td>Ankara - Irmak - <a href="Yerköy_Tren_İstasyonu" title="wikilink">Yerköy</a></td> <td></td> <td><center> 1925 </center></td> <td><a href="Standart_hat_açıklığı" title="wikilink">Standart hat açıklığı</a></td> </tr> <tr class="even"> <td>Yerköy - <a href="Boğazköprü_Tren_İstasyonu" title="wikilink">Boğazköprü</a> - <a href="Kayseri_Garı" title="wikilink">Kayseri Garı</a></td> <td></td> <td><center> 1927 </center></td> <td>Standart hat açıklığı</td> </tr> <tr class="odd"> <td>Kayseri - <a href="Hanlı_Tren_İstasyonu" title="wikilink">Hanlı</a> - <a href="Kalın_Tren_İstasyonu" title="wikilink">Kalın</a> - <a href="Sivas_Garı" title="wikilink">Sivas Garı</a></td> <td></td> <td><center> 1930 </center></td> <td>Standart hat açıklığı</td> </tr> <tr class="even"> <td>Sivas - <a href="Bostankaya_Tren_İstasyonu" title="wikilink">Bostankaya</a> - <a href="Tecer_Tren_İstasyonu" title="wikilink">Tecer</a> - <a href="Eskiköy_Tren_İstasyonu" title="wikilink">Eskiköy</a></td> <td></td> <td><center> 1935 </center></td> <td>Standart hat açıklığı</td> </tr> <tr class="odd"> <td>Eskiköy - <a href="Kangal_Tren_İstasyonu" title="wikilink">Kangal</a> - <a href="Çetinkaya_Tren_İstasyonu" title="wikilink">Çetinkaya</a></td> <td></td> <td><center> 1936 </center></td> <td>Standart hat açıklığı</td> </tr> <tr class="even"> <td>Çetinkaya - <a href="Divriği_Tren_İstasyonu" title="wikilink">Divriği</a></td> <td></td> <td><center> 1937 </center></td> <td>Standart hat açıklığı</td> </tr> <tr class="odd"> <td>Divriği - <a href="Erzincan_Garı" title="wikilink">Erzincan Garı</a></td> <td></td> <td><center> 1938 </center></td> <td>Standart hat açıklığı</td> </tr> <tr class="even"> <td>Erzincan - <a href="Erzurum_Garı" title="wikilink">Erzurum Garı</a></td> <td></td> <td><center> 1939 </center></td> <td>Standart hat açıklığı</td> </tr> <tr class="odd"> <td>Erzurum - <a href="Horasan_Tren_İstasyonu" title="wikilink">Horasan</a></td> <td></td> <td><center> 1949 </center></td> <td>Standart hat açıklığı</td> </tr> <tr class="even"> <td>Horasan - <a href="Sarıkamış_Tren_İstasyonu" title="wikilink">Sarıkamış</a></td> <td></td> <td><center> 1951 </center></td> <td>Standart hat açıklığı</td> </tr> <tr class="odd"> <td>Sarıkamış - <a href="Kars_Garı" title="wikilink">Kars Garı</a></td> <td></td> <td><center> 1961 </center></td> <td>Standart hat açıklığı</td> </tr> <tr class="even"> <td><a href="Hanlı-Bostankaya_demiryolu" title="wikilink">Hanlı - Bostankaya Varyantı</a><a href="#fn1" class="footnote-ref" id="fnref1" role="doc-noteref">1</a></td> <td></td> <td><center> 1994 </center></td> <td>Standart hat açıklığı</td> </tr> <tr class="odd"> <td><a href="Tecer-Kangal_demiryolu" title="wikilink">Tecer - Kangal Varyantı</a><a href="#fn2" class="footnote-ref" id="fnref2" role="doc-noteref">2</a> ve <a href="Deliktaş_Demiryolu_Tüneli" title="wikilink">Deliktaş Demiryolu Tüneli</a> (5473 m. – En uzun konvansiyonel demiryolu tüneli)</td> <td></td> <td><center> 1973 – 2010 </center></td> <td>Standart hat açıklığı</td> </tr> </tbody> </table> <section class="footnotes footnotes-end-of-document" role="doc-endnotes"> <hr /> <ol> <li id="fn1" role="doc-endnote"></li> <li id="fn2" role="doc-endnote"></li> </ol> </section>